Hepimiz biliyoruz ki rutin dışı değişimler rahatsız edicidir, farklı tepki şekilleri ile ortaya çıkmaktadır. Bazen yetişkinler için bile oldukça zorlayıcı olabilen rutin değişiklikleri fizyolojimizde veya ruh hallerimizde değişimler olarak ortaya çıkmaktadır. Peki ya çocuklardeğişime nasıl tepki verir?
Yetişkinler gibi çocuklarda rutinlerindeki aksaklıklardan değişimlerden etkilenmektedir. Mizacına bağlı olarak değişebilmekle birlikte farklı tepkiler olarak gözlemlenebilmektedir. Yeni bir okul başlangıcı, aile içi çatışmalar, taşınma, emzik veya biberondan ayrılma, aile ile yatağın ayrılması, iş seyahatleri, tuvalet eğitimi, kardeş doğumu bu değişimlerden yalnızca bazıları…
Bu değişimlere çocuklar nasıl tepkiler gösterir? Beklediğimiz tepkiler özellikle küçük yaşlar için ilk olarak çocukların kontrol edebildikleri alanlarda ortaya çıkmaktadır: uyku, yemek ve tuvalet… Alt ıslatma veya tuvalet tutma davranışları, yemekte isteksizlikler, uykuda huzursuzluklar, uykuya geçişte zorlanmalar, isteksizlik, huysuzluk, davranışlarda dengesizlik vb. tepkiler görülebilmektedir. Tepkinin şiddeti ve süresi çocukların değişime adapte olmalarına bağlı olarak değişebilmektedir. Eğer yavaş alışan bir çocuksa, değişim öncesinde onu hazırlamak ve değişim sonrasına kendini hazır hissedene kadar çocuğa zaman tanımak ve sabırla beklemek gerekmektedir.
Neler yapılabilir?
- Değişimlerin öncesinde çocukları hazırlamak için hazırlayıcı konuşmalar yapabilirsiniz. Açıklamalar kısa, net ve anlaşılır olmalıdır. Tekrardan kaçınılmalıdır ve sürekli gündem konusu olmasına izin verilmemelidir.
-
Eğer yapabiliyorsanız görsellerden faydalanılabilir veya fiziki koşullara ilişkin örneklerden yararlanabilirsiniz. Örneğin deneyimlenecek değişim bir okul başlangıcı ise okulun resmini gösterebilir veya okula giderek tanıtıcı bir ziyaret yapabilirsiniz. Bilinmezliğin somut hale gelişi kaygı düzeyini düşürecektir.
- Fikirleri ve duyguları hakkında konuşabilirsiniz. Taşınma gibi bir değişim deneyimleyecekse farklı bir evde yaşama konusunda ne düşündüğünü sorabilir ve bu konu hakkında kafasında oluşan sorulara ilişkin sohbet edebilirsiniz.
- Eğer mümkünse birden fazla değişimi tek seferde deneyimlenmemesini sağlayabilirsiniz. Bir değişime uyum sağlamak yeterince zor geliyorken, birden fazla değişime uyum sağlamak çok daha zor olacaktır ve bu değişimlere gösterilen tepkiler çok daha büyük olacaktır. Ertelenme gibi bir durum mümkünse birden fazla değişimin aynı zamanda deneyimlenmesinin önüne geçmekte fayda vardır.
- Eğer fiziksel olarak kendini iyi hissetmediği veya hasta olduğu bir dönemdeyse, yeni başlangıçların bu dönemde yapılmaması daha iyi olacaktır. Kendisini iyi hissettiği ve daha mutlu olduğu bir dönemde yeni bir başlangıçla baş etmek, çocuklar için daha kolay olacaktır…
-
Belki de en önemlisi sosyal-duygusal destek! Değişimlerin belirsizliği ilk etapta korkutucu gelebilir. Yalnız olmadığını ve yanından onu destekleyen yetişkinlerin olduğunu bilmek değişime uyum sağlama sürecini kolaylaştıracaktır…
Uzm. Psk. Emine KAYA BİCAN
...